Piše: Slađan Tomić
Dok je cijeli svijet aplaudirao ljekarima i medicinskom osoblju zbog njihove predane borbe, u manjim sredinama postojali su i neki drugi heroji, tačnije heroine, ali one su ostale nevidljive. Mala i nerazvijena opština proglašenjem pandemije i uvođenjem obaveznog nošenja maski u prodaji nije imala nijednu masku. Iako se činilo da izlaza nema, žene okupljene u Udruženje „Eva“ pronašle su izlaz. Opština im je kupila materijal, a one su sašile 6.000 komada maski koje su jedna od nezaobilaznih preventivnih mjera u zaštiti od širenja virusa. Iako su sve članice udruženja nezaposlene, svoj rad nisu naplaćivale. Dok su se cijene maski na tržištima kretale i do 10 KM po komadu, žene Rudog su maske poklanjale. Ko je htio, mogao je ostaviti nešto novca.
„Nas je to koštalo samo malo vremena“, kazale su nam žene Udruženja „Eva“, skromno poklanjajući svojoj zajednici ono što često najmanje cijenimo, a u suštini je najskuplje – vrijeme.
Težak je položaj žena u lokalnim zajednicama, posebno u onim manjim, pograničnim i nerazvijenim. Težak je bio i put za sticanjem znanja, ali za uporne nema nesavladivog puta. Kada su prije sedam godina odlučile da nauče šiti i vesti, u tome su im pomogle žene iz Udruženja „UdruŽene“ iz Sarajeva. Prostor za rad i obuku nisu imale, pa su to radile u prostorijama hotela koji danas više nije u funkciji. U međuvremenu su u okviru projekta koji je realizovala Opština prošle program obuke šivenja u kojem je učestvovalo 25 žena. Sada prostor za rad imaju – u zgradi Doma kulture. Prostor je besplatan, ali ga plaćaju kad god imaju projekt jer, kako kažu, žele pomoći svoju lokalnu zajednicu.
Mila Sefer, članica Udruženja slobodno vrijeme provodi u prostorijama udruženja. Kaže, to je mjesto na kojem žene stvaraju, ali i učestvuju u društvenom životu.
„Glavni cilj našeg Udruženja je obučiti žene“, kaže Sefer, ali akcentira i na problem sa podmlađivanjem članstva. Jela Janjušević priča kako najmlađa članica ima 40 godina: „Nema mladih, neće niko da dođe, nikog ne interesuje vez.“
One koje interesuje, obučene su da vezu, pletu, a osim maski šiju i cekere, kecelje, a često prave i domaće kolače. Kada su u prilici trude se da svojim članicama obogate ponudu, a najčešće organizuju radionice dekupaža.
Plasman proizvoda veliki problem
Sve što ispletu i izvezu ove vrijedne žene uglavnom poklanjanju, a sve što uspiju prodati je tokom izlaganja proizvoda na sajmovima. Najčešće na sajmu koji se organizuje u septembru u Rudom.
Iako imaju kapaciteta za veću proizvodnju, a Zakon o udruženjima i fondacijama Republike Srpske je ostavio prostor za prihodavanje, ženama iz ovog udruženja je potreban je pravni savjet da pronađu način da zarade bar za džeparac. Međutim, tada bi imali nove probleme: nedostatak industrijske mašine i nedostatak tržišta. Industrijska mašina košta nekoliko hiljada maraka, što je za njih nedostatno, a takvim mašinama bi lakše pomogli svojoj lokalnoj zajednici poput Kulturno umjetničkog društva kojem godinama pomažu.
„Rudo je daleko od ostalih opština, daleko smo od glavne ceste. Ne vozimo, nemamo auto, i ne prodajemo“, kaže Marija Ivanović, članica udruženja.
Tržište je zasićeno proizvodima koje nastaju radom ovih žena, ali ponekad bi mogle ostvariti prihod. Nedavno su imale ponudu za izradu kecelja, ali nisu mogle izdati fakturu. Jasan je to znak da nedostaje modela socijalnog preduzetništva koji je isplativ jer svaka registracija obrta vuče obaveze koje su opterećenje za udruženja.
Iako su trenutno bez načina za komercijalnu proizvodnju i bez tržišta, nastavljaju nadograđivati svoje znanje. Dobile su softver, pa sada uče kako da izrade logo.
Dok ne uspiju monetizovati svoj rad, opstaju zahvaljujući projektima u koje ih Opština uključi, aktuleni projekt u kojem imaju učešće je Reload projekat UNDP-a.
Dan planete Zemlje je za 20-ak dana, a žene iz Udruženja užurbano spremaju poklone svojim sugrađanima. Svijest o zaštiti planete podizaće dijeljenjem ekoloških torbi. Svoje bi aktivnosti možda i proširile i u druge gradove, ali one nemaju načina da budu mobilne. Pozive na druženja drugih ženskih organizacija odbijaju jer bez automobila i novca ne mogu napuštati svoju opštinu.
