Piše Slađan Tomić
U dolini rijeke Lim uz samu granicu Bosne i Hercegovine sa Srbijom već pola milenijuma nalazi se opština Rudo koju smo posjetili u okviru aktivnosti projekta „Snaga lokalnog.“ Stanovnici ove male lokalne zajednice s ponosom kažu da je to prvi grad sagrađen po urbanističkom planu u BiH, a izgradila ga je Austro-ugarska uprava nakon što je prvobitno naselje koje je izgradio bratić Mehmed-paše Sokolovića potopljeno.
Mnogo je stvari zbog kojeg su građani Rudog ponosni, a najviše se ponose činjenicom da je u njihovoj čaršiji 22. decembra 1941. osnovana Prva proleterska brigada koju je u početku činilo 1.200 vojnika, a ukupno je iznjedrila 83 narodna heroja.
Na 76. godišnjicu osnivanja Brigade – 22. decembra 2017. osnovano je planinarsko društvo „Vihra“ koje broji 30 članova.
Finansiraju se isključivo od članarina koje na godišnjem nivou iznose 20KM, ali kada nedostaje sredstava članovi rado doniraju društvu koje u ovoj zajednici igra ogromnu ulogu.
U ovom je kraju istorija bogata, a ovdašnji stanovnici to znaju iskoristiti, iako je taj potencijal nedovoljno iskorišten. Svjesni da iz njihovog kraja potiče veliki vezir Osmanskog carstva Mehmed-paša Sokolović, inače jedini koji je ostao na toj funkciji za vrijeme vladavine čak tri sultana, uz njegovo ime vezali su i imena staza. Iako su mlado društvo, već su uspjeli markirati tri staze koje nazivaju vezirovim stazama. Prema predanjima vjeruje se da je upravo tim stazama porodica velikog vezira vodila stoku na ispašu.
„Dosta činjenica povodom Mehmed-paše Sokolovića je prenošeno s koljena na koljeno. Stazu smo napravili na ovim lokalitetima jer su upravo korijeni paše Sokolovića sa planine Ravaci, gdje je njegova porodica vršila ispašu stoke i imala katune“, kazao nam je Draško Spasojević iz Planinarskog društva „Vihra“.
Sve staze kojima planinare su obilježene, pa je mogućnost da se izgubite minimalna, a za svaki slučaj kreirali su i posebnu aplikaciju u kojoj možete pronaći markirane staze.
Spasojević objašnjava da planinarska staza počinje u Rudom na 300 metara, a završava na 1300 metara nadmorske visine, ukupne dužine od 19km. Za ovu turu potrebno je dva dana, stoga se stvara i potreba za smještajnim kapacitetama na ruti.
„Spava se u šatorima i vikendicama koje domaćini prepuste na upotrebu“, dodaje Spasojević. Upravo bi smještajni kapaciteti mogli biti novi sadržaj i prilika za razvijanje turizma u opštini koja nema hotel.
Rješenje je na dohvat ruke, blizu planinarske staze nalazi se škola iz 30-ih godina prošlog vijeka koja je i dalje u dobrom stanju, ali trenutno nije u upotrebi jer nema đaka. Planinari su došli na ideju da im Opština taj objekat da na korištenje kako bi ga pretvorili u planinarski dom sa smještajnim kapacitetima. Za to je potrebna investicija pa čekaju poziv za grant na koji bi mogli aplicirati, a jednom su bili nadomak realizacije. Na konkursu za dodjelu novca za projekte PRO budućnosti su se prijavili uz pomoć i učešće Opštine, ali projekat vrijedan 100 hiljada KM nije odobren, jer nisu planirali rekonstrukciju elektroinstalacija.
Planinari u akciji
Ljubav prema prirodi i životu najlakše se iskaže planinarenjem a zaljubljenici u prirodu iz ove opštine ljubav prirodi dokazuju i na druge načine. Cijele godine organizuju eko akcije, čiste lokalitete koje su onečistili neodgovorni pojedinci, a sve aktivnosti sami finansiraju. Često daju i dodatni novac koji članarinama ne mogu obezbijediti. Svoju odgovornost pokazali su i obukom za vodiča koju su platili jednom članu Društva.
Osim pohoda vezirovim stazama, organizuju i zimske uspone na Vardu. Često su domaćini drugim planinarskim društvima a posljednji put ugostili su i 17 planinara iz Foče i Rogatice. To je maksimum jer trenutni smještajni kapaciteti su 15 osoba, a njihove prijateljske veze su jake pa u svakom trenutku mogu okupiti 100 planinara za nove pohode.
Pećinsko blago koje treba popularizovati
Bosna i Hercegovina puna je prirodnih bogatstava: endemske vrste, prirodni parkovi, spomenici prirode, pećine stare hiljadama godina. Iako svjedoče životu u bronzanom dobu, mnoge pećine u BiH nisu istražene. Rudo se može pohvaliti činjenicom da imaju dvije istražene pećine. O njima najviše brine speleološka sekcija planinarskog društva, ali sva istraživanja morali su finansirati putem projekata. Na taj način su kupili i alpinističku opremu kako bi uopšte mogli da se spuste u jednu od pećina na području Rudog. Vrijedan pećinski nakit – stalagniti i stalagmiti koji se do konačnog oblika talože hiljadama godina, javnosti bi mogao biti dostupan uz manja novčana sredstva. Druga istražena pećina nalazi se u kanjonu Lima, a zbog geografskog položaja turistima i ljubiteljima prirode nije dostupna. Kako bi se napravio prilaz pećini potrebna su ulaganja, ali planinarsko društvo nema novca da plati izgradnju splava i mosta koji bi znatiželjne posjetioce povezao s pećinom.
