Ako prođete centrom Foče, preko puta Trga, otprilike ispod svima poznate fočanske Sat ili Sahat kule, morate primijetiti Muzej Stare Hercegovine. Objekat se ističe svojom veličinom, lijepom i uređenom fasadom, u kombinaciji sa kamenom u donjem dijelu, dok velikim slovima iznad ulaza stoji ispisano Muzej-Museum, da ga ne zaobiđu ni znanci ni stranci.
Muzej Stare Hercegovine u Foči, kako danas nosi naziv, osnovan je u februaru 1956. godine. Smješten je u zgradi nekadašnjeg hotela Vučevo koja je kasnije adaptirana za potrebe muzeološke djelatnosti. U istom objektu nalaze se i gradsko pozorište i biblioteka.
Sa Dankom Mihajlovićem, istoričarom i višim kustosom, razgovarali smo o istoriji ove gradske znamenitosti, postavkama i muzejskoj građi, o sve većem broju posjetilaca, kao i budućim planovima za jedini muzej u Foči.
– Muzej se može svrstati u muzeje kompleksnog tipa, a u muzejskom fundusu čuva se prikupljena građa sa prostora opština Gornjeg Podrinja. Najviše je zastupljena istorijska građa vezana za period Drugog svjetskog rata. Osim toga, Muzej posjeduje i istorijsku građu koja potiče iz različitih perioda, malu arheološku zbirku, malu etnografsku zbirku, fototeku i stručnu biblioteku – priča Mihajlović za eKapiju.
Muzej, takođe, raspolaže i galerijskim prostorom u kome se organizuju povremene gostujuće izložbe.
Fočanski muzej je nekoliko puta mijenjao ime kroz istoriju, pa je tako bio Zavičajni muzej Foče, Muzej Jugoistočne Bosne, Muzej fočanskog perioda NOB-a, Muzej Gornjeg Podrinja u Srbinju, a od 1998. godine dobija naziv Muzej Stara Hercegovina (Srbinje) Foča.
Dio etnografske postavke u muzeju (Foto: Vedrana Marković)
U prostorijama Muzeja može se pogledati pet stalnih izložbi koje nam je predstavio kustos Mihajlović.
Izložba “Foča u prošlosti” posjetioce upoznaje sa bogatom prošlošću ovog područja, a hronološki obuhvata period od starog do sredine 20. vijeka.
Postavka sadrži brojne predmete i fotografije koji oslikavaju različite periode i ugledne ličnosti iz prošlosti Foče. Posebnu pažnju privlače srednjovjekovna koplja, mačevi i buzdovani, a iz osmanskog perioda zanatlijski ukrašeno i izrađeno oružje.
Nezaobilazna etnografska postavka obuhvata namještaj, pokućstvo i fragmente narodne nošnje nastale tokom prošlih vremena, koji nisu u upotrebi, a oslikavaju način življenja stanovništva fočanskog područja u prošlosti.
– Izloženi predmeti dočaravaju enterijer seoske i varoške kuće sa početka 20. vijeka, a mogu se vidjeti i autentično ukrašeni zanatski proizvodi – priča nam Mihajlović.
Najobimnija postavka
Sljedeća i najobimnija postavka pokazuje fočanski period NOB-a od 20. januara do 10. maja 1942. godine, kada je, prema riječima kustosa, Foča bila centar šire partizanske slobodne teritorije.
Dio postavke “Fočanski period NOB-a” (Foto: Vedrana Marković)
– U Foči je tada boravio CK KPJ i Vrhovni štab na čelu sa Titom. Takođe, u tom periodu dolazi do organizacije vojne, političke i pozadinske strukture NOVJ. U isto vrijeme vrši se prihvat i pruža ljekarska pomoć promrzlim partizanima, učesnicima Igmanskog marša, a Moše Pijade piše “Fočanske propise” koji postaju osnova buduće socijalističke Jugoslavije – objašnjava Mihajlović.
Prvi domaći hirurg na prostoru BiH
Odmah sa glavnog ulaza pojsetioca dočekuje izložba posvećena doktoru Ristu Jeremiću. Doktor Jeremić rođen je 18. maja 1869. godine u Foči. Medicinski fakultet završio je u Gracu, navodi se u izloženim dokumentima, i ono što bi trebalo da zapamtimo, bio je prvi Fočak sa visokim stručnim obrazovanjem, a zatim i prvi domaći hirurg na prostoru BiH.
– Jedan je od inicijatora i osnivača Srpskog kulturnog i prosvjetnog društva “Prosvjeta”, a potom predsjednik njenog glavnog odbora. U Foči je 1893. godine osnovao prvo gimnastičko društvo, a potom i Trezvenjačko društvo Pobratimstvo – dodaje kustos Mihajlović.
Autor je 15 knjiga, navodi dalje, uglavnom iz istorije zdravstvene kulture u jugoslovenskim zemljama i više od 60 naučnih i stručnih radova iz raznih oblasti.
– Bio je direktor Zemaljske bolnice u Sarajevu, član Naučnog društva BiH i počasni doktor Beogradskog univerziteta. Umro je 1952. godine u Mostaru – priča Mihajlović dok nas upoznaje sa likom i djelom doktora Ristića.
Potom nam predstavlja Spomen sobu koja svjedoči o palim borcima i civilnim žrtvama Odbrambeno-otadžbinskog rata, gdje prilikom ulaska treba imati u vidu njen uznemirujući sadržaj.
– U spomen sobi se čuva uspomena na 646 poginulih pripadnika Vojske Republike Srpske, kao i na nevino stradale civile sa područja fočanske opštine. Postavka sadrži fotografije, dokumente i predmete iz perioda građanskog rata 1992-1995. godine – kaže Mihajlović.
Danko Mihajlović, kustos – postavka o dr Jeremiću (Foto: Vedrana Marković)
Nakon što nas je proveo kroz sve izložbene prostorije, Mihajlović kaže da svaka postavka ima značaj zato što predočava bogatu prošlost fočanskog kraja, dok se po obimu građe izdvaja “Fočanski period NOB-a”.
Pokretna verzija izložbe o doktoru Jeremiću
Zanimalo nas je i to koliko ovaj muzej godišnje obiđe posjetilaca. U Muzeju kažu da ta brojka stalno raste, ali tokom prošle godine postavke je pogledalo nešto više od 3.000 ljudi.
Mihajlović ističe da njihovi planovi idu u pravcu toga da se taj broj poveća.
Kako ličnost doktora Rista Jeremića ima značaj koji nadilazi fočanski kraj, Muzej planira da proširi postojeću stalnu izložbu.
– Namjeravamo i da izradimo njenu pokretnu verziju kako bi širu javnost Republike Srpske i regiona podsjetili na značaj ovog velikana.
U planu i arheološka istraživanja
Mihajlović, takođe, kaže da planiraju da pokrenu arheološka istraživanja na jednom od lokaliteta sa prostora opštine Foča.
– To bismo radili u saradnji sa arheolozima iz Muzeja Hercegovine u Trebinju, kao i Katedre za istoriju i arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu. Takve aktivnosti bi dovele do priliva novih artefakata u naše zbirke i proširenja postojećih izložbi.
Osim toga, ističe da će Muzej nastojati da obezbijedi novac za osavremenjivanje postavki i proširenje izložbi.
– Neophodno je sređivanje izložbenih prostorija, zamjena rasvjete i nabavka novih vitrina. Dosta posla je pred nama – kaže kustos Mihajlović.
Prema njegovim riječima, najveći problem za zgradu Muzeja sada predstavlja grijanje. Očekuju da će u narednom periodu, uz podršku lokalne zajednice, to biti riješeno.
Vedrana Marković
Izvor: ba.ekapija.com
