Piše: Slađan Tomić
Petak je veče. Razmišljate da li ostati kući, izaći vani, otići u kino ili pozorište. Nekada se čini da nemate dovoljno sadržaja, ali zamislite kako bi bilo kada ne biste mjesecima mogli otići u kino ili u pozorište. I to ne zato što vam je to zabranjeno nego jer nemate gdje otići. Takav je život manje od 8.000 stanovnika opštine Rudo. Kulturni i društveni život jedva da postoji, ali zahvaljujući djelovanju Centra za kulturnu i prosvjetnu djelatnost „Prosvjeta“, kulturnog života ipak ima. Ionako skroman kulturni život u Rudom dodatno je unazadila pandemija koronavirusa. Prije pandemije u sali kulturnog centra u saradnji sa „Oskar filmom“ iz Banja Luke projekcija filmova je organizovana jednom mjesečno. Sada je to dosta rjeđe. Rijetke projekcije filmova se, uz tehničku podršku „Oskar filma“, prikazuju na platnu kulturnog centra, a zbog nedostatka uslova ustanova koja je nosilac kulturnog života nije u stanju da samostalno prikazuje filmove.
Draško Spasojević, jedan od šest uposlenika Centra za kulturu, kaže kako je mnogo veća potreba za predstavama jer mladi nemaju interes za gledanjem filmova koje mogu gledati i na internetu. Većina mladih u BiH treba bolje prilike, kvalitetnije obrazovanje, neki sanjaju o automobilima, novim telefonima, putovanjima, ali mladi u Rudom trebaju ono što možda mladima u drugim lokalnim zajednicama ne izgleda kao potreba – pozorišna predstava.
„Posljednji put predstava je ovdje odigrana u novembru“, kaže Spasojević koji se trudi da svakodnevno ispipa puls mladih. Sasluša njihove problem i potrebe. Centar za kulturu ima i dramsku sekciju, ali ona uglavnom djeluje tokom održavanja kulturnih manifestacija kojih u Rudom ima, ali nedovoljno. U predstavama dramske sekcije su srednjoškolci, pa profesionalnu predstavu u Rudom moguće je pogledati tek kad gostuje neko pozorište.
Sva kulturna dešavanja su pod jednim krovom – Centra za kulturu
U sklopu ove ustanove osim dramske sekcije djeluju i Kulturno umjetničko društvo, književni klub, pjevačke etno grupe i mini likovna kolonija. Lučić kaže da ustanova na čijem je čelu pomaže organizacije civilnog društva i udruženja besplatnim prostorom za rad poput Savjeta mladih i Udruženja žena „Eva.“ Dobra saradnja, u opštini u kojoj postoji samo jedna ustanova za kulturu je, sa udruženjima i nevladinim organizacijama je neophodna.
„Mi pokušavamo da im pomognemo. Dajemo im besplatan prostor u kojem mogu da rade. Ne plaćaju ni režije, a i internet im je besplatan“, kaže Lučić.
Centru za kulturu i dalje potrebna rekonstrukcija
Centar je utočište za sve one koji žele stvarati, kreirati, a za to im treba prostor i podrška. No, prava je sreća da ovaj objekat, izgrađen u prošlom milenijumu, opstaje. Osim finansijskih izazova, godinama su problem bile dotrajale instalacije, stolarija stara pola vijeka i dotrajali krov. Naporima Centra i Opštine objekat je djelimično rekonstruisan 2020. godine u okviru UNDP projekta kada je obnovljena elektro mreža, zamijenjena stolarija, a promijenjen je i krov.
„Da se rekonstrukcija nije desila sigurnost objekta bi bila ugrožena, otklonjen je rizik požara, dosta je toplije i energetska efikasnost je bolja, bolji su uslovi unutrašnjeg ambijenta za odvijanje određenih aktivnosti, a u sali Doma kulture uvedena je tehnika razglasa“, rekao je direktor Doma kulture Rudo Ilija Lučić predstavnicima programa Snaga lokalnog. On kaže da rekonstrukcija objekta nije konačna, a prvo bi, prema njegovim riječima, trebalo obnoviti stolice u velikoj sali Centra.
Centar je, dodaje Lučić, na granici funkcionisanja jer je Rudo specifična opština: nerazvijena je, u pograničnom području gdje mnogi stanovnici imaju dvojno državljanstvo sa Srbijom pa djecu šalju na školovanje u Priboj jer tamo imaju subvencije.
„Evidentan je odlazak mladih“, dodaje naš sagovornik uz procjenu da bi Rudo oživjelo pokretanjem proizvodnje.
Spasojević, koji je inače umjetnički rukovodilac Centra, kaže da se ova ustanova trudi da ponudi što više sadržaja stanovnicima Rudog, a jedan od ciljeva je da tokom godine njihovu zajednicu posjete poznati glumci i književnici. Voljeli bi kada bi mogli sarađivati sa više kulturnih organizacija, ali im nedostaje novčanih sredstava i smještajnih kapaciteta s obzirom na to da u Rudom više ne radi hotel koji je bio šansa za razvoj turističkih potencijala. Mladi u Rudom nemaju mnogo prilika da vode bogat kulturni život izvan interneta, ali imaju priliku da ga kreiraju.
„Kada planiramo kulturne manifestacije uvijek se konsultujemo sa direktorima škola, koji se konsultuju sa nastavnicima, profesorima i učiteljima koji dalje pitaju đake i učenike koje su njihove potrebe“, govori Spasojević.
Jedna od najposjećenijih manifestacija je Književna manifestacija Miloš Vidaković koja se održava od 2000. godine. Vremenom se manifestacija proširila na tri dana, u sklopu koje se organizuje izložba, promocija knjiga, književno veče. Vrhunac manifestacije je akademija čiji su gosti književnici i glumci.
„U tom periodu postaje sve življe. Ova manifestacija je svrstana u 10 najboljih književnih manifestacija u Republici Srpskoj“, ponosan je Lučić.
Manifestaciju zatvara veče folklora u kojem učestvuju, pored lokalnog društva, i folklorna društva iz drugih opština.
„KUD-ovi izazivaju najviše pažnje. Svi dođu da vide brata, sestru, rođaka, djecu. To je najposjećeniji događaj“, kaže direktor Centra za kulturu.
I Dan Opštine Rudo jedna je od manifestacija od velikog značaja, traje nekoliko dana, a pažnju posvećuju i Osmom martu kao i vjerskim praznicima kada kulturni sadržaji opet ožive. Iako nema kontinuiteta u kulturnom sadržaju u ovoj opštini trude se aktivnosti rasporediti na svaki mjesec.
„Dom kulture se trudi konstantno imati neka dešavanja, u mjesecu februaru smo organizovali etno sabor – okupljanje pjevačkih grupa iz okruženja BiH, Srbije, Crne Gore, ovo je jako posjećena manifestacija“, rekao je Lučić.
Dom kulture ima dobru saradnju sa Dis pozorištem iz Banja Luke koje je prije dvije godine u Rudom organizovalo olimpijadu amaterskih pozorišta.
„Svaki dan su na repertoaru bile po dvije predstave. Mi smo bili domaćini“, ističe Lučić.
Otvoreni su za saradnju i sa drugim pozorištima, ali su svjesni da bi im morali obezbjediti finansijska sredstva i smještaj, a to je ono što im najviše treba. Iako su budžetska organizacija, sredstva kojima raspolažu nisu dovoljna pa redovno prate javne pozive. Mnoge sadržaje finansiraju entitetska ministarstva, ali i Vlada Srbije.
Opština pomaže svaku korisnu ideju
Svaku inicijativu koja je korisna za društvenu zajednicu Opština rado pomogne. Tako je bilo i sa projektom rekonstrukcije zgrade Centra za kulturu, ali i ostalim projektima, posebno onim koji donose nova zapošljavanja. Jelena Šalipur projekt menadžerica Opštine Rudo pojašnjava da je u Rudom zaživjela zadruga koja se bavi otkupom malina i plasmanom na tržištu. Opština je sa zadrugom pokrenula i opremila mini siranu koja prerađuje i proizvodi kajmak.
„Sve se radi po svim pravilima, kojih je mnogo. Uslov da Opština uđe u partnerstvo sa zadrugom su tri radna mjesta. Zadruzi je problem količina mlijeka, jer postoji ograničenje na 500 litara“, objašnjava Šalipur.
Dodaje da je Opština Rudo otvorena za saradnju sa lokalnim nevladinim organizacijama. Učestvuju u programima kojima mogu da doprinesu i koji mogu da budu uspješni. Ipak, najčešće projekte dobijaju i realizuju preko UNDP-a. Pouzdan partner je i Caritas koji podržava programe ekonomskog osnaživanja domaćinstava i malih biznisa. Prošle godine 12 domaćinstava direktno je dobilo pomoć putem Caritasa, a značajnu pomoć dobijaju i putem programa Omladinskih banaka Fondacije Mozaik.
Građani Rudog su složni, a to je dokazao i forum za mjesne zajednice putem kojeg predlažu projekte za koje žele podršku. Iako su svi imali svoju ideju koja je trebala podršku, na kraju su se složili da je najbitnije finansirati nabavku uređaja za ultrazvuk.
„Postoji komunikacija i otvorenost prema zajednici, svi se osjećaju slobodnim da predstave svoju ideju i zahtjeve, opština i sama upućuje inicijative prema NVO, građanima i poslovnom sektoru“, kaže Šalipur dodajući da je značajna pomoć Caritasa koji daje mogućnost finansiranja prekvalifikacije. Tako su Opština i Caritas podržali prekvalifikaciju radnika za fabriku za proizvodnju vode koja uskoro treba početi sa radom.
Osim kulturnog života u ovoj opštini nedostaje i prilika za zapošljavanje. Volje za progresom ima, ali potrebna su ulaganja u: kulturu, objekte za kulturne djelatnosti, zapošljavanje. Rudo često napuštaju njegovi stanovnici, ali oni koji ostaju ne dižu ruke od svoje lokalne zajednice već aktivno traže prilike i projekte kojima bi mogli finansirati: obnovu sale u Kulturnom centru, organizovanje više manifestacija i pokretanje proizvodnje.
