Magistrica hidrobiologije i dugogodišnja okolišna aktivistica Nataša Mazalica, ranije je bila angažovana u Insitutu za javno zdravstvo Republike Srpske. Radila je na poslovima koordinatorice za akreditaciju i kontrolu kvaliteta te je vodila dvije laboratorije. Kao članica Centra za životnu sredinu i aktivista, oduvijek je privlačila zaštitom prirode.
Na pitanje kako da se najlakše sačuva priroda navodi kako ju se neophodno posmatrati, poštovati ali i učiti mlađe naraštaje da čine isto. Ističe da kada smo svjesniji svog okruženja i činjenice da smo njegov mali dio, naš odnos prema prirodi će uvijek prevagnuti u korist očuvanju.
U nevladin sektor se uključila kako bi doprinijela većoj promjeni, i zaštiti prirode i životne sredine. Trenutno je angažovana u Udruženju građana Association Green Ways sa sjedištem u Mrkonjić Gradu koje realizuje aktivnosti od 2007. godine. Ovo udruženje građana je počelo s većim obimom rada i većom vidljivošću u trenutku kada je trebalo da se zaštiti planina Lisina. Ova planina je trebala biti zaštićena prema prostornom planu Republike Srpske do 2025. godine. U tom momentu su bili dogovori sa lokalnom zajednicom i Republičkim zavodom za zaštitu prirodnog i kulturnog naslijeđa Republike Srpske u cilju zaštite ovog mjesta. Na početku razgovora Mazalica navodi kao je lokalni razvoj moguć i u drugim oblastima a ne samo kroz povezanost sa eksploatacijom prirodnih dobara i resursa. U nastavku pojašnjava kako je planina Lisina u Mrkonjić Gradu poznato gljivarsko područje gdje je njen kolega Rade Gašić koji je ekspert iz ove oblasti, identifikovao 1.600 vrsta gljiva na tom području. Pojašnjava kako u to vrijeme lokalna zajednica nije bila zainteresovana za zaštitu prirodnih dobara.
„Zaštita je značila da ćete oduzeti prostor ljudima ili pak da neće moći šetati kroz šumu ili posjeći neko drvo. Bio je odličan odziv građana do trenutka kada je među lokalnom zajednicom prevagnulo mišljenje o negativnom uticaju koji zaštita može imati na korištenje šume, što je lokalcima zvučalo kao zabrana, iako zaštita ne vodi takvom rigoroznom oduzimanju. Nakon toga su oni potpuno odustali od aktivizma odnosno Udruženje građana Association Green Ways nije dobilo podršku građana kako bi se mogao ostvariti cilj“, kazala je Mazalica.
Mazalica pojašnjava kao je u tom prelaznom periodu predsjednik Udruženja građana Association Green Ways zajedno sa dvojicom kolega pronalazi novu lokaciju u selu Pecka koje broji oko 70 stanovnika. Tu su pronašli jednu staru školu koja je sagrađena 1930. godine. Udruženju građana Association Green Ways na mjestu stare škole koja je u potpunosti obnovljena, te preuređena u Visitor centar Pecka. Tu ima i Ubovića brdo koje je kilometar i po udaljeno od Centra Pecka a koje je drugo u Bosni i Hercegovini po broju penjačkih ruta gdje se unazad deset godina dešava penjački festivali. U njegovoj blizini se nalazi zaštićeni izvor Sane gdje je jedna od firmi imala naum da izgradi mini hidrielektranu.
„Važno je naglasiti kako nikada hidroelektrana nije mini. One imaju takvu devastaciju za živi svijet i okolinu da je taj izraz mini samo ‘pranje mozga’ građana. Oni su u tom momentu 2013. godine dobili koncesiju i htjeli da počnu sa izgradnjom mini hidrocentrale na samom izvoru Sane ali su u tome preglasani. Nakon toga su se aktivisti udružili te se dešavaju protesti. Međutim, jedino što se u tom trenutku uspjelo jeste da se pomjeri mini hidroelektrana 900 metara nizvodno a istovremeno ide inicijativa za zaštitu. U oktobru 2021. godine je to područje proglašeno za prvo zaštićeno područje u opštini Mrkonjić Grad“, ističe Mazalica.
Udruženje Association Green Ways aktivno sarađuje sa Opštinom Mrkonjić Grad a u njihovim aktivnostima učešće je uzelo mnoštvo međunarodnih volontera uz prisustvo oko 10.000 posjetilaca.
To je doprinijelo brojnim benefitima i aktivnostima u samom selu. Lokalni mještani počinju da obnavljaju svoje domove i žele da razviju lokalne biznise.
Za projekat Eko HUB koji je trajao četiri godine, Mazalica smatra kako je umrežavanje jedan veoma bitan segment. Udruženja imaju priliku da kroz dobru konekciju imaju priliku da suštinski na kraju projekta dovoljno se osnaže jedni drugima i pruže podršku.
„Tako na primjer svi ljudi koji me poznaju mogu da mi se obrate i zatraže stručnu analizu izvještaja o površinskim vodama jer znaju da sam u tom polju stručna. Isto tako, ja imam priliku da se obratim pravnicima iz bilo kojeg drugog Eko HUB-a i da koristim njihove resurse iz njihovih kapaciteta“, kaže Mazalica.
Mediji su dali veliku podršku udruženjima građana i njihovim inicijativama posebno tokom izvještavanja vezana za rudnik uglja u Medni u jednom malom selu koje nema više od 100 stanovnika.
„Ta priča se čula i van granica Bosne i Hercegovine te se forsirala u javnom prostoru gdje se ukazivalo na njihovo negativno djelovanje po prirodu i ljude. Stoga mislim da je jako važno da se ljudi udružuju za što je potrebno mnogo resursa“, ističe Mazalica.
Za udruženja građana smatra kako imaju mnogo veću snagu u opštinama nego što imaju jedinice lokalne samouprave i u smislu ruralnog razvoja.
„Naše udruženje građana ima odličnu saradnju sa Opštinom Mrkonjić Grad. Na žalost, opštine nemaju stratešku viziju kako žele da ruralna mjesta izgledaju te imaju manjak novčanih sredstava za ovu stavku. S druge strane, manje optinama nedostaje volje kao i ljudskih kapaciteta za za kativan rad u ruralnim sredinama. Ono što se često dešava jeste da se na nekom entitetskom nivou sa vrha opštinama daje previše zadataka kao što je rješavanje problema otpada, te da naprave regionalnu deponiju. To su ogromni projekti koje apsolutno nije moguće da realizuje jedna mala opština. Time se entitetske insitucije rješava svog problema i zato se nikada strateški ciljevi koji su uspostavljeni u svim strategijama ne ispune jer nisu dobro promišljeni niti za njih ima dovoljno novčanih sredstava“, kaže za kraj Mazalica.
Piše: Hazim Okanović
Ova priča napisana je zahvaljujući velikodušnoj podršci Američkog naroda kroz program “Snaga lokalnog” Američke agencije za međunarodni razvoj u BiH (USAID). Za sadržaj priče iskljucivo je odgovoran autor i “Mreža za izgradnju mira”. Stavovi izneseni u priči ne odražavaju nužno stavove USAID-a ili Vlade Sjedinjenih Americkih Država.
