Nejednak položaj, uloga pa time i prava žena u manjim sredinama u našoj zemlji nerijetko se podrazumijevaju kao opšte prihvaćeno stanje. U takvom poretku, od žena koje žele biti aktivnije u društvu kao da se očekuje da potraže veće sredine, gdje bi svoje ideje mogle i sprovoditi.
Vođena upravo idejom o tome da žene, bez obzira na to gdje žive, trebaju i moraju biti dio različitih društvenih procesa, Mladenka Santrač je 2017. godine, uz podršku nekoliko koleginica i prijateljica osnovala Udruženje žena “Viktorija”. Ovo udruženje osnovano je u Palama, jednoj od šest opština grada Istočno Sarajevo.
“Mali broj udruženja ove vrste u našem gradu kao i činjenica da u našoj opštini nije bilo udruženja ove vrste podstakla me na ideju da pokušam formalno registrovati udruženje za žene, koje bi vodile žene” prisjeća se Santrač.
Ona je diplomirala na fakultetu za Sigurnosne i mirovne studije na Fakultetu političkih nauka u Sarajevu i kao studentica imala je prilike pohađati različite seminare i obuke koje organizacije civilnog društva organizuju za žene.
“Ono što je bila određena vrsta problema koju sam ja vidjela jeste da u manjim sredinama, kao što je moja, žene i sa takvim iskustvom naprosto nisu poduzimale mnogo, sve bi ostalo na ponekoj ideji”, kaže naša sagovornica.
U namjeri da pokuša ideje sprovede u djelo ubrzo je po osnivanju Udruženja počela kontaktirati sa svim onim ženama za koje je znala i vjerovala da će prepoznati i dijeliti vrijednosti Viktorije.
“Jedna od naših prvih aktivnosti u tom formalnom smislu bilo je učešće u kampanji “Sve jednake, sve vidljive”, kao dio globalne kampanje 16 dana aktivizma protiv rodnozasnovanog nasilja” navodi Santrač.
Grupa od nekoliko djevojaka i žena brzo se organizovala, snimljene su fotografije na kojima su žene, sa porukama protiv nasilja u želji da se skrene pažnja na ovaj problem. Uz veliku želju i skromna sredstva te fotografije “preplavile” su i društvene mreže i medije.
“Tad smo možda i najbolje shvatile, koliko smo mi, jedna drugoj najveća podrška i kako je važno da zajedno, koristeći ono što imamo, pokrenemo stvari s mrve tačke,da skrenemo pažnju na ono o čemu mi želimo da se govori”, kaže Santrač.
Akivnosti su se nastavljale a sa njima je rastao i interes žena iz ove opštine da se priključe Udruženju Viktorija.
“Budimo jedna drugoj inspiracija, podrška i prijateljica”-ovim riječima naša sagovornica opisuje glavnu nit koja spaja članice Udruženje.
“Mi smo stvorile mjesto sa kojeg kreću promjene – da li je riječ o snažnijem anagažmanu u civilnom sektoru, da li je jačanje žene u politici, da li je podrška ženama u malim biznisima, umjetnosti, kulturi, sve su to pravci u kojima želimo da u našoj opštini žena bude više i da se za njihov rad zna”, ističe Santrač.
Kroz saradnje sa drugim organizacijama iz grada iz Istočnog Sarajeva kao što je to Udruženje “Probudi se” članice udruženja Viktorija počele su organizovati i promocije zbirki pjesama, romana, projekcije filmova u lokanom Kulturnom Centru.
Želja udruženja Viktorija bila je da se i na ovaj način skrene pažnja na pomalo zapostavljeno žensko stvaralaštvo, na ljepotu pisane riječi, te da se njihov rad promoviše.
Upravo ovakve ideje podstakle su i Snježanu Kuntoš Trobok, da uz pomoć članica udruženja Viktorija organizuje na Palama 2019. godine, promociju svoje zbirke pjesama “Život je igra”.
Santrač je, sa svojim saradnicama organizovala i brojne druge aktivnosti. Kako sama kaže, nezahvalno je izdvojiti samo jednu od niza lijepih i uspješnih priča koje su se izrodile iz rada Udruženja, ali ističe nesebičnu podrušku udruženja Žene za žene International u skoro svemu što članice Viktorije rade.
“Ono što nam je pomoglo da više ljudi u našoj opštini zna za nas, jesu svakako ulične akcije. Bilo da je riječ o zagovaranju za više žena u politici ili humanitarnim aktivnostima, taj način komunikacije se pokazao kao najbolja opcija da i znaju za nas, ali i da žele da nam se pridruže”, napominje naša sagovornica.
O tome koliko je Palama bilo potrebno udruženje ove vrste, govori i podatak da skoro da nema profesije i oblasti iz koje se nisu javile žene sa željom da ili same doprinesu radu Udruženja ili da se upoznaju sa onim što ono nudi.
“Neke od naših članica su koristile mogućnost različitih obuka, pa su se opredijelile za administrativni rad na projektima u drugim udruženjima, neke su odlučile da se politički angažuju, posebno na lokalnom nivou”, pojašnjava Santrač.
Posebno je važno to što su ideju ovakvog udruženja prihvatile i podržale žene koje se nalaze na rukovodećim pozicijama javnih ustanova u opštini Pale, lokalne odbornice, profesorice i brojne druge.
“Svaka od nas, bez obzira na profesiju shvatila je da je važno da imamo svoje mjesto sa kojeg ćemo moći da djelujemo ka opštem dobru, bilo da je riječ o tome da organizujemo umrežavanje članica organizacija ove regije, promocije knjiga ili nešto drugo”, kaže Santrač.
Na jednu aktivnost ovog Udruženje naša sagovornica je posebno ponosna. Riječ je zagovaračkom projektu “Žene akterke društvenih promjena u lokalnim zajednicama” u okviru kojeg je pokrenuta a zatim i usvojena ideja da bolnica “Srbija”, jedina bolnica grada Istočno Sarajevo, uvede besplatnu telefonsku liniju.
U martu 2022. godine, gradska uprava grada Istočno Sarajevo formalno je objavila da je u funkciji besplatna info linija sa bolnicom “Srbija”. Putem ovog besplatnog broja, građanima/kama je omogućena lakša komunikacija sa bolnicom, zakazivanje pregleda te dobijanje drugih neophodnih informacija.
“Nakon svega što se dešavalo u jeku pandemije Covid-19, shvatile smo koliko je važna komunikacija sa bolnicom, ali nažalost i koliko često se dešava da takvu uslugu ne mogu svi da priušte. Naša želja je bila da svako, bez obzira na imovinsko stanje, dobije pravo da zakaže pregled, da se informiše o stanju bliske osobe koja je na liječenju i slično. U konačnici, uspjele smo”, ističe Santrač.
Ona dodaje da je i pokretanje besplatne info linije značilo i otvaranje jednog radnog mjesta u bolnici, što je pokazatelj da dobra saradnja vog Udruženja sa opštinom i gradskom upravom postoji.
Udruženje žena Viktorija organizovalo je proteklih godina i niz predavanja posebno iz oblasti prevencije bolesti kao što su karcinom dojke, grlića materice. Na ova predavanja pozivani su specijalisti/kinje koji su na javno organizovanim skupovima ženama Pala isticali značaj ranih pregleda u cilju smanjenja rizika od ovih oboljenja te efikasnijeg liječenja.
Na tragu aktivnosti usmjerenih ka zdravlju za istaći je i primjer jedne od članica Udruženja, Olivere Lopatić, koja je, prije godinu dana pokrenula online savjetovalište Mama.com&ja.
“To je ono što je bila ideja pokretanja samog Udruženja – da žene, u radu sa nama, shvate šta su njihovi interesi, koja ih oblasti iz društvenog života dotiče i gdje one vide prostor da donesu nešto novo. Na takav način pokrenuto je online savjetovalište Mama.com&ja koje podržavamo od prvog dana” priča Santrač.
Danijela Mojević dio je udruženja od samog osnivanja. Danas, zaposlenica privatne kompanije nalazi vremena i za aktivizam u Udruženju.
“Udruženje mi je pomoglo da shvatim kako bez obzira na to čime se mi bavile primarno,uvijek postoji prostor i za društveni angažman. Kroz rad na projektima, kroz naša druženja, mi smo jedna drugoj podrška, tu smo za drugačiju perspektivu, pa u konačnici i za bolje okruženje” kaže Mojević.
Priča Udruženja Viktorija pokazuje ne samo da ne postoje mala mjesta, u kojima je nemoguće djelovati, samo treba naći način nego i da promjene ne treba čekati nego ih zagovarati, baš kako to u Palama rade članice udruženja Viktorija.
Piše: Mladen Lakić
Ova priča napisana je zahvaljujući velikodušnoj podršci Američkog naroda kroz program “Snaga lokalnog” Američke agencije za međunarodni razvoj u BiH (USAID). Sadržaj je odgovornost Mreže za izgradnju mira i ne odražava nužno stavove USAID-a ili Vlade SAD-a.
