Piše: Mladen Lakić
Grupa roditelja i prijatelja djece sa poteškoćama u razvoju u novembru 1999. godine odučila je osnovati udruženje, prvo takve vrste u opštini Pale, jednoj od opština u gradu Istočno Sarajevo.
Danas, 23 godine kasnije, udruženje Sunce ne samo da je prvo nego je i dalje jedino takvo udruženje u ovoj opštini i vjerovatno najpoznatije udruženje ovog grada.
Fokus njihovog rada je socijalno uključenje članova, poboljašanje zakonske regulative, izgradnja sopstvenih kapaciteta, obuka i izradu programa, realizacija projektnih aktivnosti, uspostavljanje saradnje sa relevantnim institucijama i pojedincima, medijsko predstavljanje, te javni angažman i umrežavanje.
Udruženje Sunce trenutno okuplja 68 članova, mahom lica sa umanjenim intelektualnim sposobnostima.
Predsjednik ovog udruženja i jedan od njegovih osnivača, Milenko Vujinović rekao je da je ponosan na sve ono što je Sunce uradilo za svoje korisnike proteklih decenija.
On nas podsjeća na početke, i opštu situaciju u društvu, kada je riječ o licima sa poteškoćama u razvoju.
“Na početku smo iznajmljivali prostorije, nijedna oblast neophodna za život naših članova i porodica nije bila uređena. Što se tiče zdravstva nismo imali lijekova, dobijali smo ih putem humanitarne pomoći iz inostranstva i nismo imali stručno osoblje, pa smo na liječenje išli u Srbiju i druge zemlje” kaže Vujanović.
On ističe da djeca sa poteškoćama u razvoju nisu bila evidentirana u Centru za socijalni rad, te da su tek od 2005. godine prvi mališani iz ove kategorije upisani u škole.
Bio je to samo dio složenog mozaika problema sa kojima se djeca sa poteškoćama u razvoju ali i njihove porodice suočavaju u svakodnevnom životu.
“Sunce” je uspostavljeno sa željom da djeluje kao mjesto dnevnog boravka djece u kojem će imati podršku stručnog osoblja ali uz snažan angažman roditelja i prijatelja.
“Od osnivanja smo organizovali podršku stručnog osoblja – pedagoga, psihologa, logopeda i defektologa. U Udruženju trenutno radi logoped za svu djecu opštine Pale, kojeg je obezbjedila Opština. Kad je riječ o našoj lokalnoj zajednici veliku saradnju imamo sa Centrom za mentalno zdravlje i Osnovnom školom Pale, “ ističe Vujinović.
On se prisjeća godina kad lica sa poteškoćama u razvoju nisu imala regulisan status pri ostvarivanju prava iz oblasti zdravstvene zaštite, pravnu neuređenost u drugim oblastima, što je pravilo brojne probleme.
Udruženje Sunce dio svog rada usmjerilo je i na zagovaračke inicijative te Vujinović ističe da su stvoreni značajni pomaci iako bi saradnja sa institucijama, bilo entitetskog bilo državnog nivoa mogla biti daleko efikasnija.
“Sistem sporo reaguje. Ipak, uspjeli smo se izboriti za inkluziju lica sa poteškoćama u razvoju, te smo znatno uticali na Zakon o socijalnoj zaštiti iz 2012. godine, a posebno kada je u pitanju dnevno zbrinjavanje, ali i njega u kući” kaže on.
Jedan od glavnih ciljeva udruženja Sunce bio je stvoriti uslove za vlastite prostorije, koje bi bilo uslovne za dnevni boravak, u najvećem broju djece predškolskog i školskog uzrasta. Želja, koja se u konačnici i ostvarila je da članovi/ce Udruženja ne budu izuzeti, na dnevnom nivou, od roditelja, prijatelja, osoba koje su im bliske. Rad i učenje u poznatoj atmosferi, kaže Vujinović, daje najbolje rezultate.
On nam objašnjava da je sadašnju zgradu udruženja Sunce finansirala vlada Italije. Ponosan je na dugoročnu saradnju sa vladom ove zemlje.
“Mi smo obezbijedili zakonske i tehničke uslove koji su se morali ispuniti, a njihov inženjer je projektovao objekat i zato danas imamo ove sjajne prostorije”, priča Vujinović.
Kada je riječ o finansiranju Udruženja, kao i kod brojnih drugih, najveći naglasak je na projektima i saradnjama sa različitim fondacijama dok manji dio troškova finansira i Opština Pale.
“Izuzev Opštine Pale, koja Udruženje finansira u visini materijalnih potreba za komunalne usluge, pomoći sa drugih strana nema. Posljednjih četiri – pet godina, akcenat se stavlja i na sport. Najviše se oslanjamo na projekte koje radimo i na taj način obezbijedimo potreban novac” kaže Milenko.
Nažalost, „Sunce“ još uvijek nema kompletno osoblje za rad, ali se trude da djeci priušte što ugodniji boravak i svaki vid podrške, koju svakako zaslužuju.
Sa djecom i omladinom redovno radi logoped, ali i pedagog, te su im dostupni u svim situacijama. Takođe, na raspolaganju je i volonter psiholog, koji redovno razgovara sa mališanima, ali i roditeljima.
Mali broj ljudi među kojima su volonteri, ali i stručni kadar marljivo radi iz dana u dan, kako bi još više poboljšali rad ove zajednice.
Umjetničke radionice, muzikoterapija, sport – samo su neke od aktivnosti koje Udruženje Sunce svakodnevno pruža.
Vujinović nam pojašnjava da na tretmane kod logopeda zaposlenog u Udruženju ne dolaze samo djeca koja su njihovi članovi već i djeca uključena u inkluzivnu nastavu, ali i djeca koja nemaju nikakvih psihofizičkih smetnji.
“Djeca redovno dolaze na tretmane i radimo uglavnom sa govornim poremećajima, pervazivnom patologijom. Kod djece je evidentan napredak, a imamo odličnu saradnju sa ostalim institucijama, kao i sa roditeljima. Na tretmane ne dolaze samo djeca iz Udruženja već i djeca iz vrtića i osnovnih škola, a po preporuci vaspitača ili učitelja”, kaže Vujinović.
U sklopu Udruženja provode se još mnoge aktivnosti, a u skoro sve su, kao asistenti, uključeni i roditelji štićenika. Vujinović nam navodi jedan slikovit primjer uključenosti roditelja u svakodnevni rad :“Mi kao udruženje nemamo osoblje za održavanje higijene, pa sve te poslove obavljaju upravo roditelji”.
Vujinović ističe, da kad je riječ o saradnji Udruženja sa lokalnom zajednicom, svi oni koji dolaze u kontakt sa djecom imaju jako dobru saradnju preko Grupe za zaštitu djece u opštini Pale.
Ova grupa okuplja sve one koji imaju dodira sa djecom: od opštine, policije, doma zdravlja, centra za socijalni rad, vrtića, škola, nevladinih organizacija.
“Svi koji radimo sa djecom smo dio te mreže. Sastajemo se jednom mjesečno radi razmjene informacija, uviđanja problema, realizovanja zajedničkih akcija, jer to je snaga od neka 24 čovjeka koji su u tim institucijama. Ako mi neke stvari ne možemo riješiti, onda je jako teško da neko drugi to može u lokalnoj zajednici, zar ne?” priča Vujinović.
Uključenost lica sa poteškoćama u razvoju u radne procese važan je segment. Udruženje “Sunce” uspjelo je organizovati obuku za 20 lica, ne samo iz svog udruženja nego iz cijele Bosne i Hercegovine nakon koje su stekli vještine iz pčelarstva kao grane koja ima značajan potencijal za samozapošljavanje.
“Uradili smo projekat koji finansira Evropska unija, na osnovu kojeg je 20 osoba iz BiH i isto toliko iz Crne Gore obučeno za pčelarstvo. Na taj način će u budućnosti imati sopstvene izvore prihoda“ ističe naš sagovornik.
U udruženju Sunce pokrenut je i pogon za pakovanje meda, gdje je uvijek zaposlena jedna osoba, a u skladu sa potrebama sezone, nekada i dvije.
Sunce iza sebe ima veliki broj projekata sa međunarodnim organizacijama, ali i mnoštvo sportskih uspjeha na šta su jako ponosni.
Vujanović nam ističe postignuća članova i članica iz sportske sekcije „Sunce“. Milada Elez, koja se bavi stonim tenisom i bacanjem kugle, i višestruka je prvakinja BiH, proglašena je za sportistkinju godine Republike Srpske 2019. godine, u kategoriji lica sa invaliditetom.
Udruženje se takođe može pohvaliti i sjajnim rezultatom koji je postigao Njegoš Mihajlović, koji je kao član reprezentacije BiH na Specijalnim olimpijskim igrama u Dubajiu osvoji treće mjesto.
“Sunce” je od 2002. uključeno u Specijalnu olimpijadu BiH, te ima sportske aktivnosti i sekcije i održavaju ih u vidu tromjesečnih trenažnih treninga.
“Neke od najboljih rezultata, odnosno većinu koju su ostvarili reprezentativci BiH na evropskim, svjetskim i regionalnim takmičenjima Specijalne olimpijade, postigli su upravo takmičari iz našeg Udruženja. S obzirom na to da nemamo specijalizovane trenere i sportske radnike, mi kao roditelji radimo treninge kako bi dijete savladalo osnovne vještine i pravila sporta. Uglavnom to ja vodim, ali imam i dva ili tri roditelja koji mi pomažu” kaže Vujinović.
Zajedničkim snagama roditelji i prijatelji okupljeni oko udruženja Sunce stvaraju sportiste/kinje koji dosežu same vrhove u specijalnim disciplinama. Takav rezultat, zaključuje Vujinović, najbolje pokazuje koliko je snaga zajedništva važna kada je riječ o životu lica sa poteškoćama u razvoju.
Ova priča napisana je zahvaljujući velikodušnoj podršci Američkog naroda kroz program “Snaga lokalnog” Američke agencije za međunarodni razvoj u BiH (USAID). Sadržaj je odgovornost Mreže za izgradnju mira i ne odražava nužno stavove USAID-a ili Vlade SAD-a.
