Autor: Mr. Damir Miljević, RESET – centar za održivu energetsku tranziciju
Energetska tranzicija je svugdje u svijetu uzela puni mah. Razvoj tehnologija u oblasti obnovljivih izvora energije je doveo do toga da je proizvodnja energije iz obnovljivih izvora jeftinija od proizvodnje iz fosilnih goriva te da ove tehnologije doprinose smanjenju negativnog uticaja na okolinu i borbi protiv klimatskih promjena. Uz sve to energetska tranzicija kroz dekarbonizaciju, digitalizaciju, decentralizaciju i demokratizaciju energetskog sektora predstavlja osnovu za novu industrijsku revoluciju što otvara šansu svima, da kroz proces decentralizacije i demokratizacije energetike, poboljšaju uslove života i rada i definišu ekonomski i društveni razvoj na novim osnovama. Stoga nije ni čudo da većina zemalja u svijetu ubrzano radi na svim aspektima energetske tranzicije dok se najveće svjetske sile nadmeću koja će biti lider u ovom procesu. U tom kontekstu Kina je kroz novi petogodišnji plan razvoja akcenat stavila na energetsku tranziciju i podršku ovim procesima, SAD donijele “Inflation Reduction Act“ kojim treba da vrati primat u energetskoj tranziciji a EU se kroz „New Grean Deal“ pokušava nametnuti kao lider u svijetu.
Lokalne zajednice, mala i srednja preduzeća i građani predstavljaju fokalnu tačku energetske tranzicije s obzirom da se ona odvija na terenu i da sve dobre i loše odluke, aktivnosti i posljedice tranzicionih procesa imaju svoj odraz na lokalnom i/ili regionalnom nivou.
U BiH vrlo mali broj lokalnih zajednica posvećuje dužnu pažnju i naglasak svog djelovanja stavlja na zaštitu životne sredine i energetsku tranziciju ne sagledavajući pri tome nove razvojne mogućnosti koje ona pruža u pogledu ekonomskog razvoja i povećanja kvaliteta života građana. Opterećeni svakodnevnim problemima, ograničeni malim finansijskim kapacitetom i postojećim budžetima, u uslovima nedostatka bilo kakve sistemske, stručne i finansijske pomoći viših nivoa vlasti i sputani neadekvatnom zakonskom regulativom, oslanjaju se u najvećoj mjeri na pomoć i projekte međunarodnih organizacija i donatora koji su dobrodošli ali ne doprinose sistematičnom a time ni efektivnom i efikasnom procesu tranzicije na lokalnom nivou.
U svjetlu sadašnje energetske krize i posljedica koje ona izaziva kroz rast cijena energenata i svih drugih troškova života i poslovanja lokalne vlasti u BiH bi trebale u fokus svoga djelovanja staviti energetsku tranziciju. Pri tome, vodeći računa da ne mogu očekivati nikakvu sistematičnu pomoć od viših nivoa vlasti, njihovo djelovanje bi se trebalo prvenstveno usmjeriti na:
- Razvijanje vlastitih kapaciteta za provođenje energetske tranzicije na lokalnom nivou. Ovo prvenstveno podrazumjeva uvođenje poslova energetskog menadžera u strukturu izvršne vlasti na lokalnom nivou sa zadatkom da koordinira sve aktivnosti unutar lokalne zajednice vezane za proces tranzicije i koordinira aktivnosti sa višim nivoima vlasti i drugim zainteresovanim partnerima;
- Edukaciju i promociju energetske tranzicije u cilju da građani i privrednici u lokalnoj zajednici od objekata postanu subjekti, odnosno aktivni nosioci energetske tranzicije. Promociju i edukaciju moguće je realizirati kroz predavanja i seminare, izradu uputstava, informativnih materija i brošura na temu uštede energije, novih tehnologija proizvodnje energije za sopstvene potrebe ili kroz organizovanje centra za informisanje i promociju energetske tranzicije;
- Snimanje strukture potrošnje energije i energenata na teritoriji lokalne zajednice kako bi se stvorila osnova za izradu planova povećanja energetske efikasnosti i/ili zamjene energenata;
- Mapiranje potencijala lokalne zajednice (prvenstveno potencijala solarne energije) za proizvodnju vlastite energije iz vlastitih izvora. Ovo u prvom redu podrazumjeva snimanje potencijala krovova na javnim i privatnim objektima i opštinskog zemljišta pogodnog za realizaciju projekata obnovljivih izvora energije;
- Izradu akcionog plana energetske tranzicije za najmanje dvogodišnji period u kojem bi na osnovu prethodno pobrojanih aktivnosti bile definisane aktivnosti, konkretni projekti, nosioci aktivnosti i finansijska sredstva potrebna za realizaciju.
Sve prethodno navedene preporuke i smjernice ne zahtjevaju značajna finansijska sredstva a moguće ih je, u najvećem broju slučajeva, izvesti uz korištenje lokalnog znanja i kapaciteta i tako stvoriti osnovu da se na sistematičan, efektivan i efikasan način lokalne vlasti i zajednice uključe u proces energetske tranzicije.
