Arnaudija džamija, Džamija Hasana defterdara ili Defterdarija džamija tri su naziva koje Banjalučani koriste kada žele da kažu kako se zove džamija kod banjalučke Gimnazije.
U njenoj više vijekova dugoj istoriji tri godine se posebno ističu, a to su 1595. godina kada je sagrađena, 1993. godina kada je porušena i 2024. godina kada će, nakon obnove, sutra ponovo biti otvorena.
Ovu džamiju je krajem 16. vijeka izgradio Hasan defterdar, pa se zbog toga zove i Džamija Hasana defterdara, od čega je izveden i naziv Defterdarija džamija. Hasanovu džamiju narod prozva Arnaudijom, a kako se navodi u dokumentu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, taj naziv ljudi skovaše jer je upravo njen graditelj po porijeklu vjerovatno bio Albanac.
Istorijski podaci
Hasan defterdar je bio ministar finansija Bosanskog pašaluka u vrijeme Ferhat-paše Sokolovića. Izbor mjesta za izgradnju džamije nije bio slučajan, a kako se navodi u dokumentu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, prihvatajući Ferhat-pašinu ideju o urbanizaciji ovog dijela Banjaluke, a posebno naglašavajući značaj saobraćajnice koja je polazila od brda Lauš do Vrbasa, Hasan defterdar gradi svoju džamiju na krajnjoj sjevernoj tački ove ceste. Tačnije na mjestu njenog ukrštanja sa cestom koja je išla od tadašnjeg Gornjeg šehera ka Gradišci.
Džamija je minirana 7. maja 1993. godine i ostaci su odvezeni na smetljište i deponiju u Ramićima, a lokacija je potpuno raščišćena.
Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine
Odlukom Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika iz jula 2003. godine mjesto i ostaci graditeljske cjeline Arnaudija džamije proglašavaju se nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, a koji se sastoji od mjesta na kome se nalazila džamija i ostataka objekta džamije, turbeta, akšam-taš munare, kamene česme, harema sa nišanima i dvorišta, ulaznog objekta u kompleks sa pripadajućim kamenim zidovima koji ograđuju graditeljsku cjelinu.
Istom odlukom utvrđuju se i mjere zaštite koje su definisale da se Arnaudija mora rekonstruisati na izvornoj lokaciji, u izvornom obliku, iste veličine, od istog ili istovrsnog materijala, primjenom istih tehnoloških pristupa u najvećoj mogućoj mjeri, a na osnovu dokumentacije o njenom izvornom obliku.
Takođe, navedeno je i da svi ulomci džamije, koji su ostali nakon rušenja na prostoru graditeljske cjeline ili su nađeni na susjednim parcelama ili na deponiji u Ramićima, gdje su odvezeni nakon rušenja, a odnose se na autentični objekat, moraju biti snimljeni, konzervisani i ponovno ugrađeni u džamiju metodom anastiloze. S druge strane, svi ulomci koji su nađeni, a koje, s obzirom na stepen oštećenja ili iz drugih opravdanih razloga nije moguće ugraditi, moraju biti prezentovani na odgovarajući način u sklopu graditeljske cjeline. Između ostalog, navodi se i da se dvorište unutar kompleksa treba popločati kamenim pločama.
Arhitektura Arnaudija džamije
Arnaudija ili Defterdarija džamija pripada tipu potkupolnih džamija sa trijemom i kamenom munarom. Kako se navodi u obrazloženju Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, cjelina se sastojala od: ulazne kapije, čiji gornji dio je krasila mala akšam-taš munara, pokaldrmisanog dvorišta, objekta džamije i harema.
“Vanjski trijem pružao se čitavom ulaznom stranom džamije. Konstrukcija trijema ležala je na četiri kamena stuba, međusobno spojena prelomljenim lukovima. Stubove su ispod kapitela pojačavali prsteni od bakra. Ovi prsteni su postavljeni i iznad okruglih baza stubova. Baze su stajale na četvrtastim postoljima. Stubove su krasili bogato dekorisani kapiteli s geometrijskom i stalaktivnom dekoracijom”, navodi se na stranici Komisije.
Srednji dio trijema osiguravao je pristup u džamiju, a prelomljeni lukovi trijema nosili su tri kupolice, od kojih je srednja bila izdignuta, te je tako naglašavala mjesto ulaza.
U unutrašnjosti Arnaudija džamije nalazili su se mihrab, mimber, drveni mahfil i ćurs, a sama unutrašnjost je bila osvijetljena prozorima riješenim u tri nivoa.
“Arnaudija džamija je građena od ‘ledene sedre’, koja je na pojedinim dijelovima objekta različito obrađena. Debljina zidova je bila 79-89 cm”, navodi se u obrazloženju Komisije.
Specifičnost je mala akšam-taš munara, koja se nalazila u ogradi iznad kapije i služila je, kako se navodi, za poziv na akšam-namaz. Ovakve munare imaju još tri džamije u Mostaru. Uz ogradu je bila i mala česma, a čitavo dvorište je bilo popločano kamenim pločama.
Takođe, za Arnaudija džamiju je karakteristično i dograđeno turbe, gdje su sahranjeni Hasan defterdar i njegova žena, a turbe je bilo spojeno s prostorom za namaz.
U dvorištu Arnaudije nalazio se i harem, a najstariji nišani potiču iz 17. vijeka.
“Poslije zemljotresa 1969. godine, kada je došlo do oštećivanja zidova i kupole džamije, izvršeni su neki zaštitni radovi u smislu saniranja pukotina. Tom prilikom je u unutrašnjosti objekta skinuta arabeska u kupoli koja je poticala iz osmanskog doba, a takođe je sa zidova skinuta slikana dekoracija iz austrougarskog doba. Džamija je obojena bijelom i plavom bojom, gdje su samo kaligrafski tekstovi dati u zlatnoj boji. Tom prilikom su mihrab i mimber oslikani i obojeni po ugledu na Ferhadija džamiju, uz korištenje crvenih i plavih nijansi”, ističe se u dokumentu Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika.
Potpisivanje protokola za ponovnu izgradnju
Protokol o realizaciji projekta ponovne izgradnje Arnaudija džamije u Banjaluci potpisan je 2016. godine u Ankari između direktora Vakufske direkcije Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini Senaida Zajimovića i direktora Generalne direkcije vakufa Republike Turske Adnana Ertema.
Kako je navedeno na zvaničnoj stranici Vakufske direkcije Islamske zajednice u BiH, uz pomoć Generalne direkcije vakufa Republike Turske osigurana su neophodna vakufska sredstva za finansiranje radova ponovne izgradnje Arnaudije.
Polaganje kamena temeljca
Kamen-temeljac za obnovu Arnaudija džamije, koja je zapravo bila jedina neobnovljena banjalučka džamija, položen je 22. aprila 2017. godine, a tog datuma se obilježava i Dan grada Banjaluke. Polaganju kamena temeljca prisustvovali su, između ostalih, reis-ul-ulema Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini Husein Kavazović, tadašnji muftija banjalučki Osman Kozlić, ambasador Republike Turske u BiH Haldun Koč, generalni direktor Direkcije vakufa Republike Turske Adnan Ertem, kao i direktor Vakufske direkcije Islamske zajednice u BiH Senaid Zajimović.
Otvaranje Arnaudija džamije
Otvaranje Arnaudija džamije zakazano je za sutra, tačnije 31 godinu nakon njenog rušenja. Naime, ona će biti otvorena na dan kada je i srušena, a 7. maj se prema odluci Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini obilježava i kao Dan džamija. Za njenu obnovu, kako je ranije rečeno, izdvojeno je oko šest miliona maraka. Njenim otvaranjem biće završen proces obnove svih 16 porušenih banjalučkih džamija.
Izvor: mladibl.com
